Özet:

Bu çalışmada öncelikle, metot kelimesinden başlanarak bilimsel metot problemi ortaya konulmuştur. Sosyal bilimler için metot, bilindiği gibi tartışmalı bir konudur. Genel olarak kabul edilen, tüm sahalar için geçerli olan bir metottan bahsetmemiz pek mümkün gözükmemektedir. Araştırmamızda metot meselesi etrafındaki tartışmaları inceledikten sonra, Ehl-i Sünnet kelâmcılarını esas alarak Kelâm ilminde metot konusunu değerlendirdik. Genel hatlarıyla bir sünni kelâm metodu denemesinde bulunduk. Eş’ari’nin kelâm anlayışı ve kelâm metodundan önce, o gün için İslam toplumunun içinde yer alan siyasi ve fikri grupların önde gelenlerini, itikadın belirlenmesinde takip edilen metot ve tavırlar açısından inceledik. İslam inancını savunma, açıklama ve aklileştirme noktasında izlenen yol ve yöntemleri önce tespit ettik. Daha sonra bu yöntemleri sistemli bir şekilde düzenlemeye çalıştık. Bunu yaparken Hariciler, Mutezile, Ashabu’l-Hadis ve Ashabu’r-Rey taraftarlarını inceledik. Eş’ari’nin kelam anlayışını ve kelâmi görüşlerinin kaynaklarını, görüşlerini açıklarkenki üslubu, takip ettiği ahlaki normları ve kullandığı delilleri ortaya koymaya çalıştık. Eş’ari ile ilgili bu bilgileri, onun kelam kitaplarından aldık. Kelâm ilmini savunduğu risalesi, kelam anlayışını belirlerken hareket noktamız oldu. Kelâmi görüşleri ve sunarkenki üslûbundan hareketle onun kelam metodunu ortaya koymaya çalıştık. Eş’ari’nin katı akılcı diye bilinen bir gruptan katı nakilci bir gruba geçmesini, sebep ve sonuç açısından değerlendirdiğimiz gibi, iki dönem arasındaki metodik faklılıkları Ehl-i Sünnet ve Mutezile’nin itikadın belirlenmesindeki tavırlarını kıyaslarken çizmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler: