Özet:

Eski Türkçe döneminden beri yazılı metinlerde cümlelerdeki anlamı vurgulamak ve güzelleştirmek amacıyla çeşitli yapılardan yararlanılmıştır. Bu yapılardan biri de ikilemelerdir. Türkçenin hemen her döneminde kullanılan ikilemelere günümüz Türk dillerinin yazılı kaynaklarında da rastlanır. Türkmence de bu dillerden biridir. Türkmence yazılmış metinlerde ikilemelere sıkça başvurulur. Klasik Türkmen edebiyatının veönemli müelliflerinden biri de Mahtumkulu Firâkî’dir. Türkmencenin yazı dili olarak gelişmesinde önemli bir yere sahip olan Mahtumkulu, şiirlerinin birçoğunda anlatım zenginliği ve ahenk unsuru olarak ikilemeli yapıları kullanmıştır. Mahtumkulu’nun şiirlerinde ahenk unsurlarının başında gelen bu yapılar kuruluş bakımından farklılıklar arz etmektedir. Biz de bu çalışmamızda Mahtumkulu’nun bazı şiirlerini tarayarak onlardan derlediğimiz ikilemeleri çeşitli açılardan inceledik. Öncelikle belli bir düzen içerisinde bu yapıları tasnifledik. Yapılan tasnifleri alt başlıklar şeklinde sıraladık. Bu başlıklar altında yapıları izah etmeye çalıştık. Bunu yaparken sık sık Türkiye Türkçesi’ndeki ikilemelerle karşılaştırma yaptık. Bu açıdan Oğuz grubu Türk Dillerinin iki farklı kolunu temsil eden bu yazı dilleri arasında benzerlikleri ve farklılıkları da ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızda Baýmuhammet Atalyýewiç Garryýew’in “Magtymguly” adlı eserinden faydalandık.

Anahtar Kelimeler: